دکتر مریم فرضی مشاور عالی روانشناسی و مدرس دانشگاه
نیایش از نظر روان‌شناختی آثار متعددی در روح و روان آدمی دارد که در ادامه این نوشتار به بیان برخی از شاخصه‌های آن خواهیم پرداخت.رهایی از تنهایی و بیگانگی: نیایش انسان را از انزوای درونی بیرون می‌آورد و به جمع پیوند می‌دهد. در حقیقت هم‌نشین شایسته‌ای است که تنهایی و غربت را به انس و الفت تبدیل می‌کند. شخصی که در حال دعا و نیایش است، نه تنها خود را بیگانه نمی‌بیند، بلکه با چشم دل می‌فهمد که در آن حالات عرفانی، مجموعه جهان هستی با او هم‌نوا هستند، زیرا قرآن کریم می‌فرماید: «...و ان من شی‌ءٍ الّا یسبّح بحمده ولکن لاتفقهون تسبیحهم...؛ هر موجودی تسبیح و حمد خدا را می‌گوید ولی شما تسبیح آن‌ها را نمی‌فهمید.روشن‌دلی: دومین اثر از آثار نیایش روشن‌دلی است. انسان همین که به حکم ارتباط با معبود خویش جهان را به نور حق و حقیقت روشن دید، همین روشنی فضای روح او را روشن می‌کند و در حکم چراغی می‌گردد که در درونش روشن شده باشد. چنین فردی به خوبی مشکلات را می‌بیند و در پرتو عنایات خداوند متعال به حل مشکلات می‌پردازد و کمتر دچار اضطراب می‌شود.کاهش ناراحتی‌ها: زندگی بشر آکنده از شیرینی‌ها و تلخی‌ها، آسایش و رنج، پیروزی و شکست است، لذا بشر موظّف است با طبیعت دست و پنجه نرم کند تا بتواند تلخی‌ها را به شیرینی و شکست‌ها را به پیروزی تبدیل کند. نیایش و ارتباط با معبود در انسان نیروی مقاومت می‌آفریند و تلخی‌ها را قابل تحمّل می‌گرداند، به طوری که لذّت زندگی در دوره پیری برای مردم خداپرست و مؤمن از دوره جوانی بیشتر می‌شود و قیافه مرگ در چشم فرد با ایمان انتقال از دنیای فانی به دنیای باقی و از جهانی کوچک‌تر به جهانی بزرگ‌تر است. از این رو چنین فردی نگرانی‌ها و اضطراب خویش را از مرگ با کوشش در کارهای نیک که در زبان دین «عمل صالح» نامیده می‌شود، برطرف می‌سازد و از نزدیک‌شدن مرگ دچار اضطراب نمی‌شود .امید و نشاط: هر انسانی که بخواهد با روانی شاداب و روحیه‌ای بالا با مشکلات زندگی مواجه شود و با امید و اطمینان، زندگی خویش را ادامه دهد، باید به نیایش پناه ببرد. راز و نیاز با خداوند به انسان امید و توان می‌دهد! فرد احساس می‌کند که به پناهگاه مطمئن متّکی است و بدین‌سان احساس نشاط و توان‌مندی می‌کند و اگر این ارتباط با آن منبع عظمت و رحمت قطع باشد، احساس دلتنگی و نگرانی در او ایجاد و به بیماری‌های روانی گرفتار می‌شود. به این حقیقت بسیاری از روان‌شناسان و روان‌کاوان اشاره کرده‌اند و ایمان به خدا را اساس و پایه پیش‌گیری و معالجه بیماری‌های روانی می‌دانند.خروج از غفلت: آخرین پیامد و اثر نیایش که در این نوشتار بدان اشاره می‌شود، «خروج از غفلت» است. طبیعت زندگی دنیا غفلت‌زاست، گاهی انسان را چنان به خود مشغول می‌سازد که همه چیز را فراموش می‌کند، حتّی خویشتن را. دعا و نیایش فرصت خوبی برای بازنگری در اعمال و باز یافتن خویش و نجات از چنگال اهریمن غفلت فراهم می‌سازد. نیایش، انسان را متوجه معاد و روز جزا می‌کند و باعث خروج انسان از غفلت و بی‌توجهی می‌شود. سوره حمد را «سورة الدعاء» نامیده‌اند، زیرا وقتی انسان هر روز در نماز چندین بار می‌گوید: «اهدنا الصّراط المستقیم» به یاد راه مستقیم که راه اولیاء و هدایت‌یافتگان است می‌افتد و سعی می‌کند با اعمال و کردار خویش از مسیر صراط مستقیم نلغزد تا به مقام قرب الهی برسد و سعادت آخرت نصیب وی شود.