مشاهده لینک خبر در سایت مجله اینترنتی دخت ایران بر روی اینجا کلیک کنید
مراکز مشاوره و میزان تاثیرگذاری‌شان در جامعه نیمه سنتی-نیمه مدرن امروزه ما، هنوز آن طور که باید و شاید جا نیافتاده‌است، اما روز به روز این جایگاه پررنگ‌تر و ارزشمندتر می‌شود. در این میان، نگرش عمیق مردم از یک سو و تلاش بیشتر متخصصان، اعم از روانشناسان و جامعه‌شناسان، از سوی دیگر میتواند جامعه را در بهره‌مندی از این مراکز یاری کند.به راستی چند درصد از مردم هنگامی که به مشکل برمی‌خورند و نمی‌توانند به تنهایی آن را حل و فصل کنند قبل از هر تصمیم به مراکز مشاوره رجوع می‌کنند؟ چند درصد از افرادی که به این مراکز مراجعه کرده‌اند، نتیجه خوبی گرفته‌اند؟ آیا کسی میتواند ادعا کند که در طول زندگی هرگز نیازی به مشاور یا فرد متخصص پیدا نکرده و نخواهد کرد؟
دوست عزیز! شما چطور؟
مریم ۳۵ ساله، با تجربه دو بار ازدواج و دو فرزند پسر از ازدواج اولش می‌گوید: بعد از شکست در زندگی اولم از نظر روحی به هم ریخته و مستاصل بودم. به همین خاطر به مشاور پناه بردم و بسیار هم سودمند بود. برای ازدواج دومم هم قدم به قدم از مشاوره استفاده کردم. برای منی که یک بار شکست را تجربه کرده بودم دیگر ریسک جایز نبود. به همین خاطر بارها و بارها به تنهایی یا با خواستگارانم به مشاوره رفتم. حالا چند سالی از ازدواج دومم می‌گذرد و بسیار راضی هستم. در حال حاضر هم اگر مشکلی با همسرم داشته باشم، بدون مشورت کاری نمی‌کنم. مهسا ۲۷ سال دارد و متاهل است: اوایل زندگی مشترکم هر وقت به مشکلی برخورد می‌کردم با مادر یا خاله‌ام درمیان می‌گذاشتم، اما بعد از مدتی فهمیدم این کار اصلا به صلاح زندگیم نیست، چون آنها هرچند دلسوز و مهربان بودند، اما یک طرفه تصمیم گرفتن درست نبود و مشکلاتم روز به روز بیشتر می‌شد. این بود که تصمیم گرفتم از مشاوره‌های اصولی استفاده کنم. البته خیلی طول کشید تا همسرم را راضی کنم که با من به مرکز مشاوره بیاید. ولی حالا فکر می‌کنم هر دو آرامش بیشتری داریم محدثه ۲۳ ساله و دانشجو می‌گوید: تو این دوره و زمانه که این قدر آمار طلاق و مشکلات خانوادگی بالاست، نباید تو انتخاب همسر اشتباه کرد. فکر می‌کنم یک مشاور متخصص بهتر میتواند بگوید که دو نفر به درد زندگی مشترک می‌خورند یا نه. قصد دارم برای ازدواج علاوه بر تحقیق و بررسی‌های خانوادگی از مشاوره‌های پیش از ازدواج استفاده کنم تا با چشم باز همسر آینده‌ام را انتخاب کنم.فاطمه هم که ۳۲ سال دارد و متاهل است می‌گوید: وقتی کارمان به دعوا و مشاجره ختم می‌شود، از همسرم می‌خواهم پیش مشاور برویم، اما راضی نمی‌شود و خودش را عقل کل می‌داند! به من می‌گوید می‌خواهی خودت برو. اوایل فکر می‌کردم تنهایی فایده‌ای ندارد، ولی یک بار که خیلی درمانده شده بودم، پیش مشاور رفتم و درد دل کردم. حداقل فایده‌اش این بود که هم قدری از اضطراب و نابسامانی ذهنم کاسته شد و هم راهکارهایی برای برخورد با همسرم یاد گرفتم. حالا فکر می‌کنم حتی اگر همسرم هم با من به مشاوره نیاید، باز مشاوره به تنهایی هم میتواند سودمند باشد، هرچند که دو طرفه بسیار سودمندتر است.
تفکرات اشتباه را از خودتان دور کنید و مشاوره روانشناسی را تجربه کنید
خانم دکتر مریم فرضی روانشناس در مورد نیاز انسان‌ها به مشاوره می‌گوید: «انسان در طول زندگی پرفراز و نشیب خود گاهی نیاز به مشورت با فرد دیگری پیدا می‌کند که معمولا فکر می‌کند این فرد همان یکی از اعضای خانواده و یا اقوام است که از او به ریش‌سفید یاد می‌شود. یا شاید حتی ترجیح دهد که از یک کتاب کمک بگیرد. اما آیا هر یک از این مشاوره‌ها میتواند جایگزین مناسبی برای یک مشاوره تخصصی باشد؟ آیا این افراد دارای صلاحیت لازم برای مشورت دادن اصولی هستند و یا تنها کار را خراب‌تر می‌کنند؟ در واقع مشاوره جریان تخصصی بین مراجعه‌کننده و مشاور است که در آن مراجعه‌کننده به کمک مشاور به بررسی و تجزیه و تحلیل مشکل خود می‌پردازد. نکات ناشناخته شخصیت خود را می‌شناسد و به آن آگاهی پیدا می‌کند و از این طریق درهای روشن‌تری را به سمت خود باز می‌کند.
مشاوره زیر ذره‌بین تخصص
برای بهتر روشن شدن نقش مشاور سراغ خانم دکتر بدری سادات بهرامی، مدرس دانشگاه هم رفتیم.
دخت‌ایران: مشاوره در زندگی امروز چه جایگاهی دارد؟
امروزه با توجه به فشارهای متعددی که در زندگی اجتماعی مردم وجود دارد و به دلیل پیچیده‌تر شدن این فشارها به مرکز و منبعی متخصص برای تخلیه فشارهای روانی و ترمیم زخم‌های روحی احتیاج است.
دخت‌ایران: بیشتر چه افرادی به مراکز مشاوره مراجعه می‌کنند؟
معمولا همه جور آدمی. اعم از تحصیل‌کرده یا کم‌سواد در هر گروه سنی. اما بیشتر زوج‌هایی که تازه ازدواج کرده‌اند، یا ۱۰ تا ۱۵ سال از ازدواجشان می‌گذرد. دختر و پسرهایی هم که قصد ازدواج دارند معمولا مراجعه می‌کنند. در این بین نسبت کمتری از مراجعین را بیماران افسرده و مضطرب تشکیل می‌دهند. در مواردی هم برای انتخاب شغل یا رشته تحصیلی مراجعه می‌کنند، ولی بیشتر مردم برای رفع اختلافات زناشویی از مشاوره استفاده می‌کنند.
دخت‌ایران: مراجعین شما بیشتر خانم‌ها هستند یا آقایان؟
در همه جای دنیا ۷۰ درصد از مراجعین را خانم‌ها تشکیل می‌دهند. در جامعه ما هم همین طور است. اصولا خانم‌ها برای حفظ زندگی بیشتر تلاش می‌کنند. دغدغه زن‌ها برای مبارزه جدی با فشارها بیشتر است؛ به همین دلیل هم بیشتر از مردها آسیب می‌بینند. از سوی دیگر، میزان افسردگی در زنان بیشتر از مردان است، چون مردها در مواقع اضطراب و افسردگی اول از همه خود را مشغول کارشان می‌کنند و به جای مشاور، بعضا با سیگار، مخدرها و... خود را سرگرم می‌کنند. درضمن غرور و حس خودبرتربینی در آقایان بیشتر است و این امر به آنها اجازه نمی‌دهد کسی را در تصمیم‌گیری‌هایشان سهیم کنند.
دخت‌ایران: مشاوره در امر ازدواج چقدر اهمیت دارد؟
در مباحثی مانند ازدواج مشاوره بسیار بیشتر اهمیت پیدا می‌کند. زیرا به دلیل بالاتر رفتن سطح درک مردم از مفهوم زندگی مشترک سطح انتظارات آنها هم از این موضوع بالاتر رفته است. مراکز مشاوره در این امر می‌توانند کمک‌های قابل توجهی به مردم بکنند. ارزیابی دقیق‌تر ازدواج، بررسی روحی و روانی دختر و پسر و سنخیت آنها با یکدیگر، آموزش مهارت‌های ارتباطی با همسر و خانواده همسر و... به دختر و پسری که در مرحله انتخاب همسر هستند میتواند بسیار کمک‌کننده باشد تا از اختلافات احتمالی آینده‌شان جلوگیری کند.
دخت‌ایران: با وجود تعدد مشاوره‌های قبل و بعد از ازدواج چرا آمار طلاق این قدر بالاست؟
آمار تعداد ازدواج‌ها نسبت به تعداد افرادی که به مشاور مراجعه می‌کنند بسیار بیشتر است. درضمن، اکثر افراد وقتی برای حل اختلافات زندگی زناشویی به مشاور مراجعه می‌کنند که خودشان از طریق عمه و خاله و ریش‌سفید از یک مسأله کوچک یک مشکل غیرقابل حل ساخته‌اند. در حالیکه اگر از همان ابتدا با یک متخصص در این امر مشورت می‌کردند به راحتی مشکلشان حل می‌شد.
دخت‌ایران: هنوز هم برخی گمان می‌کنند تنها بیمار روانی به مشاور مراجعه می‌کند؟
اکثر افرادی که به مشاور روانشناس مراجعه می‌کنند افراد سالمی هستند که در اثر یک یا چند مشکل کمی دچار اضطراب یا افسردگی شده‌اند و با حل مشکلشان این عارضه آنها خود به خود برطرف می‌گردد. افرادی که دچار افسردگی حاد یا یک بیماری روانی هستند باید به روانپزشک مراجعه کنند تا تحت درمان قرار بگیرند و با مصرف دارو یا شوک یا بستری شدن -البته در شرایط بسیار حاد- بهبود یابند. بنابراین این تصور غلطی است و نتیجه باور غلط عامیانه و سطح فکر پایین جامعه است، زیرا متاسفانه هنوز فرهنگ مشاوره جا نیفتاده است. برای بهتر شدن این وضع باید فرهنگ‌سازی بشود.
مراکز مشاوره پنجره‌ای نیمه‌باز رو به جامعه
برای بررسی بیشتر نقش و جایگاه مشاور و مراکز مشاوره در جامعه، گفتگوی کوتاهی هم با دکتر اصغر مهاجری، دکترای تخصصی جامعه‌شناسی و عضو هیات علمی دانشگاه‌های مختلف داشتیم:
دخت‌ایران: نقش مشاور و مراکز مشاوره در رویکردهای اجتماعی افراد چیست؟
متاسفانه با اینکه مشاوره برای افرادی که به خصوص در این عصر زندگی می‌کنند ضروری و مهم است و با توجه به اینکه این امر مورد تایید ادبیات دینی و همچنین علم روز دنیاست و یافته‌های علمی اهمیت آن را ثابت کرده‌اند، ولی از اقبال شایسته‌ای برخوردار نیست و نتوانسته آنطور که باید جایگاه واقعی خود را پیدا کند. نظر مردم و گرایش آنها به مشاوره مثبت نیست و در واقع این موضوع هنوز در زندگی واقعی و عملی مردم ما تعریف نشده است. حتی مردمی هم که به این مراکز مراجعه می‌کنند و از مشاوره برای حل مشکلاتشان استفاده می‌کنند زیاد دوست ندارند بقیه از این کار آنها آگاه شوند. انگار به نوعی خجالت می‌کشند یا می‌ترسند مورد سطحی‌نگری افراد جامعه قرار گیرند.
دخت‌ایران: آیا این مراکز و متخصصین‌شان توانسته‌اند نقش خود را به خوبی ایفا کنند؟
در بسیاری موارد خیر. از آنجا که بسترهای فرهنگی مناسبی برای مشاوره‌ای صحیح و اصولی وجود ندارد، بسیاری از تلاش‌های آنها هم بی‌نتیجه است. از طرفی ساختارهای نهادی مشاوره هم آنطور که باید و شاید مناسب نیست و این به سه دلیل است: اول اینکه نگاه بسیاری از این مراکز به مشاوره خیلی تخصصی نیست. دوم آنکه تراکم فارغ‌التحصیلان این رشته باعث شده کار مشاوره صرفا به محل کسب و درآمد تبدیل شود، تا اینکه هدف یاری رساندن به مردم باشد. و سوم آنکه نظارت کافی بر این مراکز هم از طرف مسؤلان و دولت نیست. گاهی قیمت بالای مشاوره‌ها مردم را از این مراکز دور می‌کند. با توجه به این ضعف‌ها متاسفانه این مراکز هنوز به جایگاهی که باید نرسیده‌اند.
دخت‌ایران: به نظر شما برای رسیدن به این هدف باید چه راهکاری را در پیش گرفت؟
فکر می‌کنم افرادی که علاقمندند تا روش زندگی و نوع نگرش مردم را در این زمینه تغییر داده و باور و گرایش مردم را به امر مشاوره مثبت سازند و همچنین سکانداران برنامه‌ریزی جامعه باید تلاش بیشتری در این زمینه داشته باشند تا هرچه زودتر بتوان این وضعیت را تغییر داد.
و حرف آخر اینکه
هرگاه که دلت گرفت، لحظه‌ها روی سینه‌ات سنگینی کرد و حس کردی دیگر توان تفکر و تصمیم‌گیری نداری خدا را به یاد بیاور که تو را بشری خلق کرد نه تنها و بی‌کس که در میان مخلوقاتی از جنس خودت که هم زبان و هم ریشه تواند.خداوند در قرآن می‌فرماید: ای پیامبر! در کارها با آنان مشورت کن و چون تصمیم گرفتی بر خدا توکل کن زیرا خداوند توکل‌کنندگان را دوست دارد. قرآن کریم، سوره آل‌عمران، آیه ۱۵۹ و نیز حضرت علی علیه‌السلام می‌فرمایند: هرکه خودرایی کند هلاک گردد و هرکه با مردمان مشورت کند در عقل آنان شریک شود. نهج‌البلاغه الحیاة، جلد ۱، صفحه ۳۱۱