دکتر مریم فرضی روانشناس بالینی و مدرس دانشگاه

ریتالین توسط کمپانی داروسازی «نوارتین» در سال 1954 به بازار دارویی دنیا عرضه شد. در ابتدا قرار بود این دارو برای درمان افسردگی، خواب آلودگی در طول روز و سندرم خستگی مزمن استفاده شود؛ اما بتدریج با پیشرفت علم و تجربه های گوناگون مشخص شد می توان از این دارو در درمان کودکانی که دچار اختلال بیش فعالی و کم توجهی هستند (ADHD) نیز استفاده کرد. در ابتدا تمام ماجرا از کالج های آمریکایی و استرالیایی شروع شد. قرص «ریتالین» خواصی شبیه آمفتامین (همان قرصی که به اکستازی مشهور است) دارد. آمفتامین ها گروهی از داروها هستند که از نظر ساختمانی با ناقل های عصبی نوراپی نفرین، اپی نفرین و دوپامین مربوطند و به نام «داروهای مقلد سمپاتیک» یا «محرک سیستم عصبی مرکزی» نیز معروفند. آمفتامین ها معمولاً به شکل پودر سفیدرنگ و گاهی سفید متمایل به قهوه ای روشن یا سفید چرک مشاهده می شوند. 

چه کسانی این مواد را مصرف می کنند؟
آمفتامین (ریتالین) اغلب برای بهبود کارآیی، کاهش خواب و ایجاد سرخوشی مورد استفاده قرار می گیرند. به همین دلیل متأسفانه این ماده به عنوان تقویت کننده حافظه و تسهیل کننده یادگیری توسط دانشجویان و جوانان در موقع امتحانات و همچنین توسط رانندگان کامیون که خواهان بیداری و توجه طولانی مدت هستند مورد سوء مصرف قرار می گیرد. همچنین به علت اینکه آمفتامین باعث بی اشتهایی می شود برخی افراد از انواع آن به صورت خودسرانه در درمان چاقی استفاده می کنند. 

اسامی رایج آمفتامین:
 از جمله نام های رایج آن می توان به آیس (ICE)، اسپید (SPEED)، میتسی بوشی (Mitsibushi)، شیشه یا کر یستال (Crystal)، اکستازی (Ecstasy) و ترکیبی از آمفتامین های جایگزین به نام MDMA تحت نام Ecstasy اشاره کرد.

راه های مصرف:
ـ خوراکی: به صورت قرص و گاهی همراه نوشیدنی ها. 
ـ تدخین: به همراه سیگار.
ـ استنشاقی: از راه بینی ( انفیه)
ـ تزریق: از این طریق اعتیاد بیشتری ایجاد می گردد.

مصارف پزشکی
قرص های ریتالین در وهله اول برای درمان یکی از انواع اختلال بیماری های روانی دوران کودکی به نام "بیش فعالی همراه با نقص توجه" استفاده می شود، در مواقعی نیز توسط پزشکان برای درمان بیماران مبتلا به حمله خواب « نارکولپسی» تجویز می شود. همچنین ریتالین به عنوان دارویی با اثر سریع در درمان افسردگی کاربرد دارد. 

اثرات مصرف :
از آنجا که ریتالین دارویی است که توسط پزشکان تجویز می شود، مصرف کنندگان تصور می کنند این قرص ها بی خطرند و آن «بدنامی» مواد مخدر را ندارند. در حالی که عوارض مصرف خودسرانه این قرص ها می تواند در حد مواد دیگر نظیر کوکایین و آمفتامین باشد. 
پزشکان و روانپزشکان با صراحت اعلام می کنند ترک کردن داروهای محرک آمفتامینی نظیر ریتالین و اکستازی، بسیار سخت تر و پیچیده تر از کراک، هروئین و سایر مواد مخدر است.استفاده محدود و کنترل شده ریتالین باعث عادت کردن بدن مصرف کننده به دوزهای پایین و در نتیجه ایجاد علاقه فرد به استفاده از دوزهای بالاتر و حتی مصرف داروهای سنگین تر و خطرناک تر می شود. این دارو به سرعت از راه دهان جذب شده و در عرض یک ساعت علایم آنها شروع می شود. آثار مصرف ۱ تا ۲ روز طول می کشد. 
این آثار عبارتند از: 
1. ایجاد تحمل و وابستگی شدید
2. مشکلات رفتاری مانند پرخاشگر ی و بی خوابی
3. حالت تهوع و استفراغ
4. احساس سرگیجه و سردرد 
5. تغییرات ضربان قلب و فشار خون (که معمولا به صورت افزایش است ولی در مواردی نیز به شکل کاهش دیده می شود.)
6. خارش و جوش های پوست
7. دردهای شکمی، کاهش وزن و مشکلات معده
8. بروز حالت های روان پریشی (جنون) و علائم شبه اسکیزوفرنیا
9. بروز افسردگی پس از قطع مصرف 

عوارض مصرف مقادیر زیاد ریتالین:
 1. از دست دادن اشتها و سوء تغذیه و کاهش وزن
2. لرزش و پرش عضلات
3. تب، تشنج و سردرد
4. نامنظم شدن ضربان قلب و تنفس که در مواردی می تواند به شکل خطرناکی ادامه پیدا کند
5. تکرار حرکات و اعمال بی هدف
6. بروز حالت های پارانویید(سوء ظن)، توهم و هذیان
7. ضایعات پوستی مزمن و احساس حرکت و جنبش حشرات در زیر پوست
8. خودکشی و مرگ (تاکنون در چند مورد سوء مصرف ریتالین منجر به مرگ شده است.) 

علایم مسمومیت:
 خونریزی مغزی در اثر افزایش شدید فشارخون، شوک ناشی از افت شدید فشارخون، افزایش شدید درجه حرارت بدن، بی نظمی در ضربان قلب، اختلال هوش یاری، تشنج، اغماء و مرگ. 

راهکارهای ترک
1. آمفتامین ها به شدت وابستگی ایجاد می کنند. بیمارانی که علایم جنون مثل اسکیزوفرنی را نشان می دهند باید بلافاصله به روانپزشک معرفی شوند. بیمارانی که علایم افسردگی حاد را نشان می دهند به خاطر امکان خودکشی باید به شدت تحت نظارت باشند.
2. باید به مصرف کنندگان اطمینان خاطر داد که علایم ترک آمفتامین مشتمل بر خستگی، اضطراب، اختلال خواب و افسردگی حداکثر تا روز چهارم پس از ترک زیاد بوده و در عرض یک هفته فروکش خواهد کرد.
3. معمولاً داروی خاصی برای ترک لازم نمی شود.
4. در هنگام ترک باید بیماران را تشو یق کرد تا آب کافی بنوشند، روزانه سه وعده غذا مصرف کنند.
5. ورزش های آرامش بخش انجام دهند و در هوای آزاد راه بروند. همچنین آمفتامین ها در ادرار ۲ تا ۴ روز پس از مصرف قابل تشخیص است.