دکتر مریم فرضی روانشناس - مشاور ارشد خانواده
هر کس ممکن است برداشت خاصی از مفهوم «نشاط» داشته باشد و متناسب با آن برای تحصیل و فراهم سازی مقدمات آن تلاش کند، امّا تعریفی که با رویکرد دینی از «نشاط» سازگاری داشته باشد این است که فرد در زندگی خود احساس رضایت و سعادتمندی داشته و از سلامت روانی برخوردار باشد. طبق این تعریف، سؤال در واقع برمیگردد به اینکه چه کار کنیم تا در زندگی، احساس رضایت و سعادتمندی داشته و سلامت روانی خود را حفظ کنیم.عمدهترین عواملی که نشاط انسان را در زندگی از وی سلب میکند و باعث اضطراب، افسردگی و انواع اختلالات روانی در فرد میشود. افتادن در دام غرایز، احساس پوچی و بیمعنایی و درماندگی در برابر حوادث و بحرانهای زندگی است.
مؤمن، شادترین انسان
از نظر اسلام و قرآن، مؤمن شادترین انسان است. چون هر گونه از سختی روزگار گلایه و شکوه و ناله نمیکند. دنیا را محل ماندن نمیداند، و یک توقفگاه موقت به حساب میآورد. سختیها را تحمل میکند. و در انتظار وصال پروردگار، لحظهها را با احساس رضایت و شادمانی سیری میکند. و خداوند تبارک و تعالی نیز به خاطر این رضایت و شادمانگی مؤمن، عاشقانه او را دعوت به بهشت مخصوص خود میکند. و لحظههای شادمانگی را برای او رقم میزند؛ یا ایتها النفس المطمئنه ارجعی الی ربک راضیه مرضیه فادخلی فی عبادی و ادخلی جنتی
توصیه هایی برای شاد زیستن:
1. با یاد خدا به زندگی نشاط بدهید:
از نظر اسلام زندگی که در آن یاد و ذکر خدا وجود نداشته باشد، هیچ لذّت و نشاطی ندارد. خداوند در قرآن کریم میفرماید: «وَ مَنْ أَعْرَضَ عَنْ ذِکْرِی فَإِنَّ لَهُ مَعِیشَهً ضَنْکاً»[3] هر کس از یاد خداوند روی بگرداند، زندگی سخت و دشواری خواهد داشت. دوری از یاد خدا زندگی را دشوار و یاد خداوند زندگی را برای انسان با نشاط میسازد. این نشاط در زندگی ناشی از آرامش روانی است که با یاد خدا حاصل میشود خداوند میفرماید: «أَلا بِذِکْرِ اللَّهِ تَطْمَئِنُّ الْقُلُوبُ»[4] همانا با یاد خدا دلها آرامش مییابد. تبیین روان شناختی این مسأله آن است که یاد و ذکر خدا فرد را از امیال و تکانشهایی که برای او استرس و فشار روانی ایجاد میکند، باز میدارد و سبب میشود که به جای توجه صِرف به لذتهای دنیوی به تقویت رابطه با خدا و تقرُّب به او توجه کند. بروز مشکلات برای چنین فردی وی را از هدف اصلی باز نمیدارد[5]و چون خود را در مسیر رشد و تکامل معنوی احساس میکند، از زندگی لذت میبرد. بنابراین یکی از راههای اصلی دستیابی به نشاط بیشتر در زندگی آن است که همیشه و در هر حال به یاد خدا باشیم.
به ارزشها پایبند باشیم:
پایبندی به ارزشها و اعتقادات ثابت و تعریف شده به موفقیت انسان در زندگی کمک میکند و همچنین شادمانگی را پایدار میسازد. انسان بیاعتقاد و هرهری مذهب، با زندگی احساس بیگانگی میکند. و به طرف پوچیگرایش پیدا میکند. احساس پوچی، یکی از علل اساسی افسردگیها و بی نشاطی انسان است. انسان بیاعتقاد، در هستی و خلقت، بیریشه است.
و احساس شادی واقعی نخواهد کرد. همانگونه که انسان بیبرنامه نمیتواند در کارها، موفق عمل کند، انسان بیاعتقاد و فاقد ارزشهای متعالی نیز نمیتواند به طور مداوم از زندگی لذت برده و احساس خوشبختی نماید.
رضایت همیشگی از زندگی:
رضایت از زندگی، یکی از عوامل شادمانه زیستن است. افرادی هستند که دارای موفقیت، ثروت و امکانات زیادی هستند ولی همواره از زندگی ناله میکنند. این افراد احساس شادمانگی نمیکنند. ولی افرادی هم هستند که جزء فقیرترین مردم هستند و مشکلات زیادی در زندگی دارند ولی شاد زندگی میکنند. چون از زندگی راضی هستند. پس، شادمانگی انسان صد در صد، وابسته به داشتنها و یا نداشتنها ، نیست بلکه تنها وابسته به رضایت یا عدم رضایت از روند زندگی است. رضایت از زندگی و روند آن، شادمانگی را تضمین میکند. علت نارضایتی انسان از زندگی، انتظارات خودساخته، است هر کسی انتظاری از روند زندگی و سرنوشت خود دارد، ولی وقتی اتفاقات مطابق میل انسان، پیش نمیرود، احساس نارضایتی میکند.
بنابراین، به جای این که از اتفاقات زندگی شکایت کنیم، سعی کنیم با استفاده از قلب و عقل خود به زیبایی زندگی کنیم و قوانین هستی را رعایت نمائیم. این را نیز بدانیم ناملایمات زندگی نمک یک زندگی مطلوب و شاد است و انسان عاقل از این سختیها هم برای شیرین و شادمان کردن زندگی استفاده میکند.
امید و تصویری زیبا از آینده داشته باشید:
اگر انسان بتواند تصویرهای ذهنی خود را مدیریت کند و بجای تصاویر در هم و برهم، آشفته و منفی، تصاویری زیبا از آینده بسازد، احساسی شادمانه خواهد داشت.
آنچه تاکنون در عرصه روانشناسی و تجارب زندگی، به اثبات رسیده است، این است که: «آینده را تصاویر ذهنی انسان میسازند. یعنی انسان هر انتظار و تصویری از آینده داشته باشد، به نوعی همان انتظار و تصویر تحقق خواهد یافت.
امید، زیباترین ویژگی یک خیال است. اگر میخواهیم از زندگی لذت ببریم، بایستی با امید زندگی کنیم. این امید (تصویر مثبت از آینده) است که انسان را زنده نگه میدارد. بنابراین، باید تصویری زیبا از آینده بسازیم و همواره امیدوار باشیم و آینده را آن گونه که دوست داریم مجسم نماییم. و باور کنیم که روز به روز، موفقتر، شادتر و خوشبختتر میشویم.